VHO – Nghề dệt thổ cẩm của người Ba Na ở làng Hà Văn Trên, xã Canh Thuận, huyện Vân Canh được xem là một trong số ít những làng còn giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Ba Na trên địa bàn tỉnh Bình Định.
Không những đang lưu giữ, mà cộng đồng và các ngành chức năng đang xây dựng, hướng đến đưa nghề dệt phát triển du lịch đúng với mục đích của Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030.
Ở các làng trên địa bàn xã Canh Thuận, huyện Vân Canh đều có các hộ dân dệt vải thổ cẩm, nhưng tập trung nhiều nhất là tại làng Hà Văn Trên. Chính nguồn nguyên liệu sẵn có, cùng kỹ thuật dệt được truyền lại từ nhiều đời nay, đã được những đôi bàn tay khéo léo và đôi mắt tinh tế của những người phụ nữ làng Hà Văn Trên tạo ra những sản phẩm sắc xảo với đường nét đẹp nhuần nhuyễn, màu sắc hài hòa, hoa văn tinh xảo của vải thổ cẩm.
Theo bà Đinh Thị Xuân Bông, Phó Chủ tịch UBND xã Canh Thuận, để tạo ra một tác phẩm thổ cẩm đẹp, mất nhiều thời gian cũng như công sức. Trung bình để làm ra 1 chiếc áo phải mất 20 ngày và tốn từ 40 – 50 búp len. Mỗi búp len hiện nay có giá bán từ 15 – 20 nghìn đồng. Chính vì vậy, mỗi tấm thổ cẩm thường có giá từ 1,5 – 2 triệu đồng. Sản phẩm từ thổ cẩm rất phong phú, họa tiết trên thổ cẩm chủ yếu là do khách hàng đặt. Do đó yêu cầu người thợ dệt phải tỉ mỉ và khéo léo. Mỗi họa tiết sẽ có công thức riêng, đó là đếm số lượng sợi chỉ cho phù hợp, sau đó phối màu và dệt cho ra sản phẩm.
Gần đây, mô hình phát triển du lịch cộng đồng sinh thái tại làng Hà Văn Trên, xã Canh Thuận được Trường Đại học Tôn Đức Thắng làm chủ đề tài, đã chỉ ra tiềm năng lớn để xây dựng mô hình du lịch bền vững; đồng thời những giá trị đặc sắc nghề dệt thổ cẩm của người Ba Na.
Bà Nguyễn Thị Kim Chung, Phó Giám đốc Sở Du lịch Bình Định đánh giá: Làng Hà Văn Trên có bản sắc văn hóa độc đáo, thể hiện qua những nghề thủ công như dệt thổ cẩm, các lễ hội cồng chiêng và múa xoang, vẫn được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Đặc biệt, nghề dệt thổ cẩm có giá trị rất lớn, không chỉ là sản phẩm truyền thống mà còn có thể phát triển thành sản phẩm du lịch độc đáo. Cùng với đó, các lễ hội cồng chiêng hay múa xoang cũng là những hoạt động văn hóa có thể tổ chức để phục vụ du khách.
Theo bà Chung, hiện Sở Du lịch Bình Định đang phối hợp với công ty, doanh nghiệp lữ hành thành lập các tuyến tour đưa khách về làng Hà Văn Trên trải nghiệm văn hóa của người Ba Na, trong đó có nghề dệt thổ cẩm.
Ông Nguyễn Xuân Việt, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Vân Canh cho biết: Hiện nay nghề dệt thổ cẩm ở Hà Văn Trên đang đứng trước nhiều thử thách do cuộc sống đã có những đổi thay. Tuy nhiên để duy trì và phát triển nghề dệt thổ cẩm truyền thống ở làng Hà Văn Trên, những năm qua, UBND huyện đã đề ra nhiều giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Ba Na nơi đây. Chị em phụ nữ Ba Na ở Hà Văn Trên cũng đã thành lập nên các tổ dệt thổ cẩm. Ngoài các mẫu hoa văn truyền thống, người Ba Na hiện đã sáng tạo thêm nhiều mẫu mã, hoa văn cách tân để sản phẩm đẹp hơn, phù hơn với nhu cầu hiện nay.
Cũng theo ông Nguyễn Xuân Việt, từ năm 2020 đến nay, UBND tỉnh Bình Định đã đồng ý cho Hội LHPN xã Canh Thuận được sử dụng địa danh “Hà Văn Trên – Canh Thuận – Vân Canh – Bình Ðịnh” đăng ký nhãn hiệu tập thể “Vải thổ cẩm Hà Văn Trên”, nhờ sự hỗ trợ, đầu tư của các cấp chính quyền và sự nỗ lực bảo tồn của những người phụ nữ Ba Na mà nghề dệt vẫn được giữ gìn và phát huy trong các làng đồng bào dân tộc thiểu số.